Basisbeginselen, Flora
Hoe groenvormen kiezen voor ecologische tuinen?
Geschreven door Emmanuel Heylen
27 juni 2024
Inzicht in successie, of de opeenvolging van verschillende fasen in plantengroei zoals dit in de natuur gebeurt, is de sleutel bij het ontwikkelen en beheren van natuurrijke tuinen. Een braakliggend terrein vergrast, verruigt, en vervolgens groeien er bomen en ontstaat er een bos. Deze verschillende successiestadia in de natuur vormen een inspiratiebron voor de keuze van groenvormen in natuurlijke tuinen.
Open versus gesloten
Groenvormen delen de tuinruimte in en geven er vorm en sfeer aan. Men onderscheid groenvormen van de open ruimte zoals bijvoorbeeld bloemenweides, bloemenakkers, bollengraslandjes en zonneborders. Daarnaast zijn er groenvormen van de gesloten ruimte die samengesteld zijn uit houtachtige én kruidachtige soorten, naar het voorbeeld van een bos. Een bosje, met struikengordel en een schaduwborder bijvoorbeeld.
In natuurrijke tuinen zijn veel meer groenvormen mogelijk dan de successiestadia die in de natuur voorkomen. Bij de aanleg van het geraamte van de tuin (bomen, heesters en hagen) is het belangrijk om zoveel mogelijk inheemse soorten te gebruiken omdat die het meest bijdrage leveren aan het behoud of herstel van het omringende landschap en het milieu.
Ze vormen zo nieuwe groene linten en kleine landschapselementen, die belangrijk zijn voor de overlevingskansen van diverse fauna en flora. Inheemse planten kan je aanvullen met uitheemse soorten en cultuurvariëteiten die ook een interessante functie vervullen in de natuur. Deze moeten dan wel aansluiten bij de sfeer van de tuin én de omgeving.
Bestaande omgeving
Bij de keuze van de groenvorm is het een vereiste dat deze is afgestemd op het type van de ter plekke voorkomende bodem. Combinatie van grondsoort, vochtconditie, zuurheidsgraad, voedselrijkdom en het humusgehalte zijn factoren die bepalen welke planten waar kunnen groeien. Natuurlijke plantengroei in de omgeving kan een indicator zijn om de aard en de mogelijkheden van de bodem in te schatten. Ook het klimaat en het microklimaat zijn belangrijke aspecten bij het kiezen van geschikte groenvormen. In onze klimaatzone is winterhardheid het meest bepalend voor het leven van een plant. Ook wind heeft een invloed. Zo houden bijvoorbeeld veel planten die in het binnenland groeien geen stand aan de kust.
In de tuin komen vaak bepaalde factoren voor die een bepaald microklimaat doen ontstaan, denk maar aan een muur, haag of bomenrij bijvoorbeeld. De elementen die van plaats tot plaats het meest verschillen zijn belichting en beluchting. Door deze elementen goed te onderzoeken kan men bepalen of een plant geschikt is om op die plaats te laten groeien. Door een gelaagde opbouw van diverse groenvormen (boom – struik – kruid- en strooisellaag) te voorzien zorgen we voor een betere ecologische samenhang en kunnen er veel diverse planten op een relatief kleine oppervlakte groeien. Het maakt de tuin ook boeiender en het kost bovendien minder onderhoud.
Evenwicht als doel
Tussen planten onderling bestaat er ook een concurrentiestrijd. Ze maken gebruik van hun typische habitus en groeiwijze als wapen. De combinatie van hun groeikracht, groeiritme en habitus, en dat gecombineerd met hun aangepastheid aan de bodem bepalen of een soort de concurrentie met andere soorten aankan of niet. Dit evenwicht bekom je alleen met plantencombinaties die elkaar niet wegconcurreren. In ecologische tuinen streeft men naar een zo duurzaam mogelijk basisconcept dat zonder al teveel tussenkomst van de mens stand kan houden.
